موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر3شماره 4و520130823بررسی ویژگی های تزیینی قرآن های مترجَم خطی موجود در موزه آستان قدس رضوی101796459FAابوالفضل صادق پور فیروز آبادکارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکدۀ هنردانشگاه شاهد، تهرانمریم خلیل زاده مقدمکارشناس ارشد فلسفۀ هنر، دانشگاه علّمه طباطبایی، تهرانJournal Article20191114موزۀ قرآن آستان قدس رضوی به عنوان یکی از مهم ترین موزه های جهان در زمینۀ نسخه های خطّی قرآنی و ازجمله موز ه هایی است که آثار مهم و با ارزشی چون نسخه های خطّی قرآن از سده های اوّلیۀ اسلام تا دوران اخیر در آن نگهداری می شود. ویژگی برخی از این نسخه ها، به جهت دارا بودن جنبه های بصری، تزیینی و آن که جزو اوّلین قرآن های مترجم می باشد، از ارزش هنری زیادی برخوردار است. همچنین قرآنهای مترجم خطّی موجود در این موزه که به زبان های مختلفی ترجمه شده اند، اهمیّت بسیاری داشته ونیز به لحاظ انواع تزیینات به کاررفته در این قرآنها، می تواند در بررسی های پژوهشی نسخه های خطّی قرآنی مترجم بسیار مهم به شمار آید. هدف این پژوهش یافتن ویژگی های بصری، نوع خطوط، ترجمۀ نگارشی رسم الخط زبان های رایج و بررسی تزیینات به کاررفته در تزیین نسخ ههای خطّی قرآ نهای مترجم در قرون پنجم و ششم ه . ق / یازدهم و دوازدهم م.، موجود در موزۀ قرآن آستان قدس رضوی است و نتیجۀ بررسی آن ها می تواند زمینۀ مناسبی جهت معرّفی این نسخه های قرآنی خطّی منحصر به فرد به شمار آید. روش این تحقیق به صورت توصیفی - تحلیلی و شیوۀ گردآوری اطّلاعات به صورت<br />کتابخانه ای و میدانی است.https://www.astanehonar.ir/article_96459_f238003ae118c7401bfffb1c86c09b17.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر3شماره 4و520130823گونه شناسی ساختاری - محتوایی هنر نوشتاری در فضای حرم امام رضا (علیه السلام)182596460FAآرش قراگوزلوکارشناس ارشد پژوهش هنر - دکترای ادبیّات دانشگاه تهرانJournal Article20191114استفاده از عبارات و ب هخصوص آیات شریفۀ قرآن کریم و شعر بر روی فضای داخلی یا بیرونی یک بنا ازجمله کارکردهای ادبیّات در معماری است. بسیاری از نوشتارهایی که بر دیوار، در، طاق، ستون و... یک بنا حک م یشود به منظور رساندن پیامی خاص و متناسب با نوع فضا و<br />کارکردهای آن فضا می باشد. حرم اما مرضا(ع) ازجمله بناهای معماری سنّتی است که در آن می توان گونه های مختلفی از هنر نوشتاری را مشاهده کرد؛ در بررسی هنر نوشتاری به کاررفته در حرم می توان به سه گونۀ آن اشاره کرد؛ از جمله:<br />۱. ساختاری: شعر و نثر<br />۲. محتوایی: قبرنوشته ها، تاری خنوشته ها، مفاهیم دینی، مفاهیم مدحی و....<br />۳. الگوی ترکیبی (ساختاری - محتوایی)<br />در این مقاله به دلیل وجود موارد مشترک در میان گونه های ساختاری و محتوایی، گونۀ ترکیبی آن یعنی ساختاری - محتوایی را در نظر گرفته و انواع هنر نوشتاری فضای حرم را این گونه تقسیم بندی کرده ایم:
1. شعرنوشته ها،
2. تاریخ نوشته ها،
3. آیات قرآنی، احادیث و ادعیه،<br />4.قبرنوشته ها<br />این طبقه بندی نظری نوشتارها براساس رویکرد هنری در طرّاحی فضاهای حرم می تواند دارای کارکردهای متنوّعی باشد: 1. ایجادکنندۀ تقدّس در فضا؛ 2. تلطیف کنندۀ مصالح معماری؛ 3.الزام کنندۀ تمرکز بر فضای حرم؛ 4. بیان کنندۀ مفهوم نماد آن طرح یا علّت فاعلی ساخت بنا؛<br />5. تزیین فضا؛ 6. ابلاغ پیام.<br />در تبیین این مقاله از 4 روش توصیفی(در بیان ماهیت کاربرد نوشتارها و انواع آن)، تحلیل کمّی، تحلیل کیفی و مطالعۀ موردی بر فضای حرم استفاده شده است. دستاوردهای این مقاله عبارت اند از:<br />۱. ایجاد جاذبه های گردشگری دینی.<br />۲. تبلیغ و ابلاغ الگوهای دینی و فرهنگ اسلامی.<br />۳. روایت تاریخی ارتباط هنر، فرهنگ و جامعه با فضای عمرانی از طریق ظرافت های هنری.<br />۴. ارائۀ الگوی بارز ترکیب هنر ایرانی - اسلامی در ترکیب شعر و فضای حرم.<br />۵. دریافت مفهوم وحدت و اصالت اسلامی ایران زمین.<br />6. مدل های هنری نگاشتاری-نوشتاری قابل کاربرد در طرّاحی تبلیغاتی جامعۀ اسلامی.https://www.astanehonar.ir/article_96460_b0f053a7c801883d3af3681d9604caf5.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر3شماره 4و520130823هنر حجاری در حرم مطهر رضوی263196464FAزهرا جهان پورنقاش و پژوهشگر هنربهزاد نعمتیپژوهشگر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس.Journal Article20191114حجّاری از هنرهای به کاررفته در حرم مطهّر رضوی است. قدمت آثار سنگی باقی مانده از گذشته در حرم، به هشتصد سال م یرسد. نام حجّاران یا سنگ تراشان در پای برخی کتیب ههای قدیمی حرم درج شده است. انواع متنوّعی از سنگ در آرایه های هنری و عناصر معماری حرم به کاررفته است. این روند تا کنون ادامه داشته و در دوران معاصر بر تنوّع کارهای سنگی افزوده شده است. این مقاله با استفاده از مصاحبه، اسناد، متون و تحقیق میدانی، ضمن بررسی اصطلاحات مربوط به پیشۀ حجّاری در حرم مطهّر، سیر استفاده از سنگ و فنون اجرای آن را در هنر و معماری این مجموعه مرور می کند.https://www.astanehonar.ir/article_96464_030b0a3917b1b69f01236f08a3ecde91.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر3شماره 4و520130823بررسی شیوه های تذهیب در «مکتب شیراز» (سده های نهم و دهم قمری) روزبهان شیرازی؛ نابغه خط و تذهیب324196465FAکیانوش معتقدیپژوهشگر هنرهای ایرانی اسلامیJournal Article20191114در بررسی تاریخ «کتا بآرایی » ایران در دوران اسلامی، نمون ههای فراوانی از مصاحف قرآنی سده های مختلف هجری را می توان سراغ گرفت که به لحاظ کیفیت خط و تذهیب و تجلید، کم نظیر و چشم نواز هستند؛ امّا تولید این چنین مصاحف بسیار نفیس (سلطانی)همواره در سایۀ حمایت پادشاهان و درباریان در دوره های مختلف و عمدتاً در کتابخانه های سلطنتی و زیر نظر اساتید عرصۀ کتا ب آرایی ممکن بوده است. دهه های پایانی سدۀ نهم و آغازین سدۀ دهم ﻫ.ق، شاید از مهمترین و تأثیر گذارترین لحظات تاریخ هنر کتا ب آرایی ایران به حساب بیاید، که وجود تعداد قابل توجّه مصاحف نفیس (قرآن، شاهنامه، کتب شعر و ادعیه)با تنوّعی چشمگیر در طرّاحی و رنگ آمیزی و کیفیت کتابسازی و هنرمندان فراوانی در خو شنویسی، تذهیب و نقاشی خود گواهی است بر این مدّعا. امّا در میان هنرمندان خو شنویس، اندک افرادی بودند که تذهیب آثارشان را نیز خودشان انجام می دادند، که از آن میان م یتوان به هنرمندانی همچون: "ابن بوّاب" (سدۀ چهارم ﻫ.ق)، "عثما ن بن ورّاق" (سدۀ پنجم ﻫ.ق)، "عبداللهّ همدانی" (سدۀ هشتم ﻫ.ق) و "روزبهان شیرازی" (سدۀ دهم ﻫ.ق)، اشاره نمود. شکوه تذهیب در عصر صفوی را باید در میان سه مکتب مهم "تبریز، هرات و شیراز" و در ارتباط با مکتب بغداد و ماوراءالنهر جستجو نمود. در این فرصت، بر آنیم تا با بررسی شرایط اجتماعی- سیاسی «شیراز » در سد ههای نهم و دهم ﻫ.ق، شیو ههای رایج در هنرهای خو شنویسی و تذهیب مصحف و نیز هنرمندان تأثیر گذار این دوران را معرّفی و آثار شاخص آ نها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و دراین رهگذر با آثار واحوال هنرمند یگانۀ آن عصر، «روزبهان طبعی شیرازی » و خاندانش آشنا شویم. "روزبهان" بدون شک، یکی از خلّاق ترین و تأثیر گذارترین هنرمندان در زمینۀ خط و تذهیب قرآنی در مکتب شیراز و صد البته هنر کتا ب آرایی ایرانی در سدۀ دهم ﻫ.ق به حساب می آید. شیوۀ طرّاحی و کیفیت اجرایی (خط و تذهیب) آثار وی آن چنان عالی است، که کمتر می توان نمونه هایی همسنگ و همطراز با آثار وی پیدا کرد. در این مقال، شانزده اثر وی را شناسایی و با ارائۀ تصاویر، مورد بررسی قرار می دهیم. در ادامه، الگوی روزبهان در تهیۀ مصاحف قرآنی -قرآن به خط و تذهیب وی که امروزه در کتابخانۀ چستربیتی دوبلین<br />نگهداری می شود- را با ارائۀ تصاویر، مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهیم داد و به لحاظ فنی با دیگر مصاحف مشابه مقایسه خواهیم کرد.https://www.astanehonar.ir/article_96465_c01ad64ff1f88a513dbe9604e75e945d.pdf