موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522ترکیب بندی در کتیبه های ثلث طوماری صحن عتیق حرم امام رضا (علیه السلام)81696729FAسمیرا دانندهفار غ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ ارتباط تصویریJournal Article20191127کتیبه ها دو جنبه محتوا و صورت را با هم دارد، محتوایشان اطلاعاتی از تاریخ معماری ایران را بازگو می کند و صورتشان ویژگی های بصری متفاوتی را دارد که یکی از مهمترین جنبه های آن، نحوه ترکی ببندی خط آنهاست که تأثیر زیادی در جلوۀ بصری کتیبه ها دارد. در مجموعۀ حرم امام رضا )ع( کتیبه های متنوعی از نظر محتوا، خط، قالب و ترکیب وجود دارد. کتیبه های طوماری ثلث که بیشترین کاربرد را در این مجموعه دارد، جامعه آماری این تحقیق برای مطالعه ترکیب بندی انتخاب شد. در این بررسی سعی بر این بود تا انواع ترکیب بندیهای موجود در این کتیبه ها شناخته شده و عوامل تأثیرگذار در ترکیب بندیها نظیر: نوع خط، ویژگی حروف و برخی از کیفیت های بصری مشخص شوند، نتایج نشان می دهد که ویژگی حروف شامل: حروف افراشته، حروف گرداندام، حروف کشیده و حروف کوتاه در ایجاد کیفیت های بصری تأثیر زیادی دارد و عواملی نظیر: آهنگ بصری، تعادل و تناسب در نحوه ترکیب بندی کتیبه ها نقش تعیین کننده ای دارد، همچنین حرکت های عمودی و افقی در ترکیب کتیبه ها نقش اساسی دارد و این مورد به دلیل کاربرد زیاد خط ثلث و ویژگی های این خط است.https://www.astanehonar.ir/article_96729_0ff062ad1ac7acf1db680202236e2fad.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522بررسی معماری و تزیینات مدارس دودر و پریزاد183196730FAعلیرضا طاهریعضو هیأت علمی دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستاناکرم نوریدانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستانJournal Article20191127دورۀ تیموری از مهمترین دوره های تاریخی معماری و هنر ایران بوده که دارای ویژگی ها و مشخّصه های خاص خود است. معماری و تزیینات وابسته به آن در این دوره به اوج تکامل و زیبایی رسید به طوری که معماری تیموری در دوره های بعد مورد تقلید و پیروی بسیاری از معماران و هنرمندان ایرانی قرار گرفت. بیشتر مدارس به جای مانده از این دوره در افغانستان قرار دارد و تنها تعدادی از این بناها در ایران وجود دارد که نمونه هایی بی بدیلی از معماری و تزیینات تیموری است. در این میان بررسی معماری و تزیینات مدارس دودر و پریزاد که مربوط به این دوره هستند، مسألۀ اصلی این پژوهش است. برای بررسی این مسأله و فرضی ههای مبتنی برآن، مهمترین گزارشات و اطلّاعاتی که پژوهشگران در رابطه با این بناها جمع آوری کرده اند با مشاهدات و اطلّاعات به دست آورده شده از طریق تحقیقات میدانی، مورد مطالعه و تحلیل قرار می گیرد.<br /> در تحقیق انجام گرفته مشخّص می گردد که مدارس مورد بررسی، تمام بخش ها و ویژگی های یک مدرسه مانند صحن، ایوان، مدرس و حجره را با تزیینات رایج دورۀ تیموری مثل نقاشی، کاشی کاری، گچبری و آجرکاری را در خود دارند و در عین حال تفاوتهایی نیز در ساختار و تزیینات آنها به چشم می خورد .https://www.astanehonar.ir/article_96730_7e87c172c661cb5407209b6c0486a25d.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522نگاهی به فرش سروی طاووسی محفوظ در گنجینه فرش آستان قدس رضوی324496731FAحسین کمندلوکارشناس ارشد پژوهش هنرJournal Article20191127در مطالعه و بررسی نقوش به کاررفته برروی برخی آثار هنرهای صناعی، متوجّه شباهت هایی می شویم. این شباهت ها بیشتر در کارهای شاخصی به چشم می خورد که در طول زمان توسّط اقوامی که در مکانهای متفاوتی ساکن بوده اند ساخته شده اند. هنرمندان ایرانی با توجّه به شرایط ایجاد شده در هر دوره، توانسته اند کهن الگوهای به کاررفته در هنر ایرانی را احیا کرده، در تزیین آثارشان به کار برند. با مطالعۀ آثار ایرانی می توان گفت این امر با تغییراتی گاه کوچک در به کارگیری نقوش اصلی و یا فرعی قابل رؤیت است. طرّاحان فرش نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند. با توجّه به آثار باقی مانده از عصر صفویان تا زمان حاضر می توان گفت آنها در به کارگیری و زنده نمودن کهن الگوها نقش بسزایی داشته اند. قالیچۀ سروی طاووسی محفوظ در گنجینۀ فرش آستان قدس رضوی یکی از این نمونه هاست که در اواسط قرن ۱۴ ق./ ۲۰ م. در کرمان بافته شده است. طرّاحان فرش کرمان که در دو زمان صفوی و قاجار پرچم دار هنر طرّاحی فرش ایران بودند توانستند با بهره گیری از نقوش فرنگی و تلفیق آن با ترکیب بندیهای ایرانی و اسلامی این فرش زیبا را پدید آورند. درخت زندگی و پرندگان اطراف آن ریشه در تمدّنهای ایرانی دارد، به کارگیری طاق محراب ریشه در اندیشۀ اسلامی و عناصر فرنگی و نحوۀ رنگ بندی ریشه در فرهنگ غرب دارد. طرّاح کرمانی، با کنار هم نهادن عناصری با سرچشم ههای متفاوت توانسته یکی از زیباترین آثار هنر اسلامی را پدید آورد. در این مقاله سعی شده به شیوۀ میدانی و کتابخانه ای یکی از شاخصترین فرشهای موجود در گنجینۀ فرش آستان قدس رضوی و برخی نمونه های مشابه آن معرّفی گردد.https://www.astanehonar.ir/article_96731_ac0db199edf9346a8e4d01f57978ee63.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522اسماعیل بیگ؛ نقاش و هنرمند آستان قدس در دوره افشاریه465096732FAاعظم نظرکردهکارشناس نمای هسازی اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضویJournal Article20191127در آرامگاه امامان، امامزادگان و شخصیت های مهمی که دارای
گنبد و بارگاه و حریم هستند، عموماً نقاشی هایی از انواع
مختلف آن به چشم می خورد. حرم مطهر امام رضا (ع)در ایران
نیز از جمله این بناهاست که در دوره های مختلف همواره مورد
توجّه هنرمندان و حامیان آنها بوده است. هنر نقاشی و تزیینات
هنری در قسمت های زیادی از صحن و سرای حرم رضوی شکوفا
شد و هنرمندانی در این عصر به ظهور رسیدند که بر طبق اسناد
موجود در آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی
تنها در محدودۀ زمانی مشخص نامشان درخشان گشت و بعد
از آن دوره، دیگر نامی از ایشان به میان نیامد؛ از جمله این افراد
«اساعیل بیگ نقاش » است که در این پژوهش تا حدودی با
خدمات این هنرمند برجسته آشنا خواهیم شد.https://www.astanehonar.ir/article_96732_0252ea211c8ba0869b88098a4ce00a3c.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522تجزیه و تحلیل نشانه های تصویری موجود در تابلوفرش شجره طیبه در موزه آستان قدس رضوی با توجه به آرای هانری کربن525796733FAحسین عابد دوستدانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد تهرانزیبا کاظم پوردانشجوی دکترای پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهرانJournal Article20191127تابلو فرش شجرۀ طیبه، یکی از آثار نفیس موزۀ آستان قدس رضوی است. این قالی ابریشمی همان طور که از نامش روشن است، درختی پاک را به تصویر کشیده است که نام و اسامی چهارده معصوم، گلها و اسامی پروردگار برگهای آن است. متن حاضر سعی دارد به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی ساختار اثر و محتوای آن پرداخته و ارتباط ساختار و عناصر بصری اثر را با مفاهیم محتوایی آن بیان کند. تفسیر چگونگی تلفیق نمادهای کهن ایرانی مانند درخت زندگی، سبو، گل آفتابگردان با مفاهیم و نمادهای شیعی از اهداف این پژوهش است. مطالعۀ ویژگیهای بصری اثر نشان می دهد که این اثر مجموعه ای از نشانه های تصویری و نوشتاری است که مفاهیم ضمنی آن از تعامل هماهنگ و همسوی میان نشانه های نوشتاری و تصویری القا شده است. نشانه های تصویری برگرفته از هنرهای کهن ایران (سبو، درخت زندگی، قوس محراب،<br /> گل آفتابگردان) و نیز هنرهای سنّتی ایران (شیوۀ ترکیب بندی، تقسیم سطوح، رنگها و...) است. مفاهیم نمادین نشانه های تصویری با نشانه های نوشتاری هماهنگ است. برجسته ترین این نشانه ها سبو، نماد برکت و باوری است که مزیّن به سورۀ کوثر است. طرح درخت زندگی که منشا حیات و زندگی و نماد برکت است، مزیّن به نام حضرت فاطمۀ زهرا(س)، حضرت محمّد(ص) و ائمه اطهار(ع) و نیز اسامی مقدّس پروردگار و نیز گل آفتابگردان که نماد نور است و مزیّن به اسامی چهارده معصوم(ع). با بررسی آرای هانری کربن دربارۀ مبانی نظری هنر شیعی می توان چیدمان عناصر بصری و نوشتاری این اثر را مورد مطالعه قرار دارد.<br /> https://www.astanehonar.ir/article_96733_ae7a2c5feccb905146004207acf283be.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522گونه شناسی و بررسی کاشی کاری حرم مطهر رضوی در دوران معاصر586796736FAهادی خورشیدیکارشناس ارشد مرمّت آثار تاریخیJournal Article20191127از جمله مهم ترین تزیینات معماری حرم مطهر امام رضا علیه السّلام، هنر کاشی کاری است. منظور ما در این مقاله از کاشی کاری معاصر شامل<br /> آثاری است که پس از دوران قاجار تا کنون ساخته شده است. شاید رسیدن به یک تقسیم بندی و شاکلۀ مشخص در گونه شناسی این کاشی ها کار چندان آسانی نباشد چرا که به تناسب فضا از روشها و سبک هاییمتعدّد در خلق این آثار بهره گرفته شده است. در مجموع برخی از این آثار کاملاً با سبک های تیموری و صفوی سازگارند و برخی دیگر که در فضاهای نوساز قرار گرفته اند بیشتر سلایق روز را به خود گرفته اند. در نمونه سازی و جایگزینی کاشی های نو به جای کاشی های فرسوده غالباً پیروی و الگوبرداری از طرح و رنگ اصیل اثر مدّ نظر بوده است. در کاشی کاری معاصر به طرزی آشکار از طرح ها و شیوه های سایه پردازی و گل فرنگی های قاجاری پرهیز شده و در عوض پایبندی به سبک و سیاق<br /> دورۀ صفوی بسیار مشهود است.https://www.astanehonar.ir/article_96736_8e2b43b516319061558077c4fc81f996.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522نفایس حرم مطهر رضوی در عصر قاجار687696738FAرضا نقدیبنیاد پژوه شهای اسلامیJournal Article20191127از عصر قاجاریه طومارها، کتابچه ها و اسنادی باقی مانده که در آنها املاک و دارایی های آستان قدس رضوی نوشته شده است. یکی از این کتابچه ها به نام «کتابچۀ موقوفات آستانۀ رضوی» مربوط به سال ۱۲۸۵ هجری قمری است. این کتاب بی نظیر حاوی سیاهۀ املاک و<br /> اموال، دارایی ها و اسامی عمّال و خدّام آستانه است. مقالۀ پیش رو ضمن معرّفی کتابچه و با تأکید بر بخش اموال نفیس منقول مندرج در آن به بیان اهدای نذورات و اشیای نفیسی پرداخته که واقفان نیک اندیش در طول تاریخ به حرم داده اند و همّت خویش را در خلق آثاری ارزشمند در حرم به منصۀ ظهور گذاشته اند. در ادامه به حرص و جسارت افرادی نیز اشاره شده که در غارت این املاک و اشیای نفیس آستانه از هیچ چیز فروگذار نکرده اند و در آخر با ذکر بعضی از نسخه های سیاهه اموالی و املاکی به تلاش برخی از صاحب منصبان آستانه در حفظ این املاک و اشیای ارزشمند، اشاره شده است.https://www.astanehonar.ir/article_96738_7a5e89073d7e712cc6cf4fd894a94d7e.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522رحل های موزۀ آستان قدس رضوی نشانه هایی از برگزاری مراسم آیینی قرائت قرآن کریم درحرم مطهر امام رضا علیه السّلام788696740FAحشمت کفیلیکارشناس پژوهش اسناد و موزۀ آستان قدس رضویJournal Article20191127قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان، همیشه در جوامع اسلامی گرامی داشته شده و به عنوان محور زندگی آنان نقش مهمّی ایفا کرده است. توجّه مسلمانان به این کلام الهی موجب شده در کنار کاربرد تعالیم آن در زندگی شان زیباترین و ظریف ترین جلو ه های روحی خود را در هنرهای مرتبط با قرآن متمرکز سازند. توجّه به نگارش قرآن و تکامل خط و خوشنویسی، در سایۀ کتابت آن، خلق آرایه های تزیینی و ایجاد جلوه های ویژه برای<br /> برجسته ساختن پیام های الهی، قرائت آهنگین با نوایی روح افزا که از جان حافظان و قاریان برمی خیزد، همه حاکی از ارتباط معنوی انسان با کلام الهی است. اهمّیت نگه داریِ قرآن و پرهیز از قرار دادن کتاب آسمانی مسلمانان بر زمین، منجر به خلق یک اثر هنری بی نظیر و هوشمندانه به نام رحل در جوامع اسلامی شده است. از این روست که هنرمندی، کتیبه شعری بدین مضمون بر یک رحل می نگارد:
جای قرآن ز قدر بر رحل است دوستدار کلام حق اهل است<br /> بررسی و مطالعۀ مجموعه ای ارزشمند از انواع رحل در موزه و خزانۀ آستان قدس رضوی، نشان می دهد این ابزار به دلیل هم جواری با قرآن و کتاب در فرهنگ ایرانی و اسلامی از ارزش معنوی ویژه ای برخوردار شده است. این آثار نه تنها با شیوه های متداول هنری در هر دورۀ تاریخی آراسته شده بلکه آرایش و مصالح به کار رفته در آن نشان از محل خلق اثر دارد. این پژوهش با بررسی میدانی ویژگی های ظاهری و هنری رحل های موجود در موزه و مطالعۀ کتیبه های نقش شده بر آن ها، همچنین منابع و اسناد موجود در ارتباط با رحل ها انجام گرفته و نشان دهندۀ حضور مسلمانان از سراسر سرزمین های اسلامی در حرم امام رضا علیه السّلام و وقف این آثار برای استفاده در هنگام قرائت قرآن کریم<br /> است. این آثار به شیوه های معرق، منبت و خاتم کاری، فلزکوبی و نقاشی، تذهیب و لاکی و آینه کاری تزیین شده اند و انواع کتیبه های نقش شده برآن شامل کتیبۀ وقف، نام سازنده، بانی، واقف و تاریخ ساخت یا وقف اثر است.https://www.astanehonar.ir/article_96740_1e1e5937eab8266cfdd5fed44c77048e.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522تحول تاریخ هنر اسلام و شیعه (مصاحبه با ایرج نعیمایی)909196746FAشادی غفوریانمصاحبه کنندهJournal Article20191127https://www.astanehonar.ir/article_96746_391e906d98f0293f73f8aa1d265413c3.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522نخستین تصاویر بارگاه امام رضا علیه السلام در مطبوعات ایران929796747FAسید مهدی قطبیکارشناس تالار مطبوعات آرشیوی سازمان کتابخان هها موز هها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و
کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسیJournal Article20191127https://www.astanehonar.ir/article_96747_bdf05e29bcaa8c43e68ca0980fc0f2cc.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر5شماره 11و1220150522یادنام....9810096751FAابوالفضل زارعیکارشناس ارشد جغرافیا، پژوهشگر بنیاد پژوه شهای اسلامی
آستان قدس رضوی.Journal Article20191127https://www.astanehonar.ir/article_96751_8fe6813f2ee44fcabbc249b7d6389e5d.pdf