موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522تاملی بر ویژگی های هنری خط بایسنغری82697208FAمحسن عبادیخوشنویسJournal Article20191205یکی از اقلام معروف خوشنویسی ایران، قلم محقق است که ویژگی هایی چون استواری، وضوح و صلابت دارد. در این قلم از یک سو حروفِ فشرده در محدودۀ اطراف خط کرسی « و «الف » و «لام »های بلند، صورتی استوار می سازد و از سوی دیگر ضرباهنگ مورب و موازی حروف مرسل و دوایر، خط را متحرک و پویا م یکند. از دیگر ویژگ یهای قلم محقق وضوح و روشنی آن است؛ ویژگ یای که گویا علت نا مگذار یاش نیز بوده است. قلم محقق علاوه برویژگی های ذاتی شکل حروفش بسته به سبک خطاطان بزرگی چون یاقوت مستعصمی، ارغون کاملی، احمد ابن سهروردی، اسدالله کرمانی، عبدالله طباخ، احمد قره حصاری، علاءالدین تبریزی وعلیرضا عباسی زیبایی و گیرایی متفاوتی دارد.
یکی از آثار شاخص کتابت شده به این قلم، قرآن معروف به بایسنغری است که تک بر گها و رقعه های پراکنده آن در برخی از مجموعه های مهم جهان گسترده است. در این نوشتار فارغ از اینکه کاتب واقعی این اثر چه کسی است صفات و ویژگ یهای منحصر به فرد کتابت آن بررسی خواهد شد. جهت ارزیابی بهتر و سهولت در بیان، خط این قرآن از سه جنبۀ شکل حروف( مفردات(، ترکیب بندی و ارتباط مفاهیم و ترکیب ارزیابی می شود.https://www.astanehonar.ir/article_97208_4d80220e50943695cbbfb29c757db53d.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522کاشی کتیبه های زرین فام حرم مطهر رضوی از منظر مبانی اعتقادی و اجتماعی273997215FAرباب فغفوریدکترای فلسفه هنرJournal Article20191205کتیبه های معماری به لحاظ ماهیت نوشتاری و مکتوب خود علاوه بر ایجاد زیبایی و تزیین بنا، بازتاب دهندۀ ایده ها و اندیشه های عصری هستند که در آن ظهور یافته اند. این ویژگی در ابعاد مختلف دینی، اجتماعی و فرهنگی قابل بررسی است و مصادیق روشنی از آن در بناهای مختلف اسلامی به چشم می خورد. این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی تحلیل محتوا، به بررسی نمونه هایی از کاشی کتیبه های زرین فام حرم مطهر امام رضا (علیه السلام)، از دورۀ سلجوقی تا اواسط سدۀ هشتم هجری، می پردازد و با تکیه بر سیاق فرهنگی و دینی، در عین تقیّد به سیاق تاریخی و اسناد معتبر تاریخ معماری آستان قدس رضوی نشان می دهد که چگونه افکار و گرایش های اعتقادی و اجتماعی هر عصر در ظهور آثار ماندگار هنری تأثیرگذار بوده اند. پرسش اصلی آن است که آیا محتوای به کاررفته در کاشی کتیبه های زرین فام این مکان مقدس حالتی از مجموعۀ مضامین را دارند که تصادفاً گرد آمده اند یا حالت گردآوری معنادار و آگاهانه ای در روند خلق زیبایی شناسانه و مادی این آثار بر مضامی نشان حاکم بوده است؟ غلبۀ مذهب تسنن در این دوران، استبداد حاکمان و حضور اقلیت شیعه در نواحی خراسان و کاشان، در کنار تسلط سربداران با اعتقادات شیعی، و حضور کم رنگ حاکمان سیاسی و اختیار زیاد هنرمندان در اجرا و تزیینات معماری شرایطی است که انعکاس مضمونی خود را در قالب مفاهیمی چون تقیه و دعوت اقلیت شیعه به صبر و بردباری و استقامت در برابر ظلم و ستم، تقویت روحیۀ آنها در برابر مشکلات و تنگناها، مدح و ثنای اهل بیت علیهم السّلام و ظهور نام و رقم هنرمندان در ذیل کتیبه های مورد بررسی نشان می دهد.https://www.astanehonar.ir/article_97215_33b6b8effe28fadcf48822d4a5eb1183.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522معرفی و شرح قصیده ای نویافته در منقبت حضرت علی بن موسی الرّضا (ع) از ولی محمد بیگدلی، مشهور به مسرور404897216FAسید هادی میرآقایینویسنده و مدرس زبان و ادبیّات فارسیJournal Article20191205با تأمل در مجموعه های باارزشی که تاکنون در زمینۀ شعر رضوی منتشرشده، باید اذعان داشت یکی از گسترده ترین درون مایه های شعر آیینی ادبیّات فارسی، فرهنگ رضوی و توجه عمیق به مؤلفه های مهم آن است. شاعران پاک آیین و مخلص، موّدت و ارادت خود را به حضرت علی بن موسی الرّضا (ع) در کنار دیگر امامان معصوم (ع) ابراز کرده اند. نام عدۀ کثیری از شعرا با سروده های آنان در مجموعه های مزبور آمده است؛ امّا هنوز نام و آثار بسیاری از شاعران گمنام در نسخه های خطی کتابخانه های معتبر ایران و چه بسا جهان پنهان است. مسرور بیگدلی یکی از همان شاعران گمنامی است که علی رغم سرودن قصیده ای نغز در منقبت حضرت رضا (ع) به علت عدم تصحیح دیوان خطی او، تاکنون ناشناس و گمنام مانده است. او در آن سروده مودّت و دوستی خود را نسبت به حضرت علی بن موسی الرّضا (ع) بیان کرده و ضمن شمردن فضایل و مناقب آن حضرت، به مدح و ستایش ایشان پرداخته است. این مقاله قصد دارد ضمن بیان شرح حال و معرفی شاعر به بررسی و تحلیل قصیدۀ مزبور بپردازد.https://www.astanehonar.ir/article_97216_205c8a7b159cd022372a8ac293c1cd89.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522دعای صباح به کتابت ام سلمۀ قاجار495597217FAهدی رضاییدانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی مؤسّسۀ عالی غیرانتفاعی
مارلیک نوشهرJournal Article20191205به طورعموم به فعالیت هنری بانوان در تاریخ هنر ایران کمتر توجه شده امّا در لابه لای منابع کهن، گاه اطلاعاتی پراکنده دربارۀ فعالیت آنان در عرصه های مختلف فرهنگی و اجتماعی و سیاسی وجود دارد. بانوان در دورۀ قاجار در زمینه های مختلف هنری از قبیل شعر و ادبیات و خوشنویسی و تذهیب و نگارگری و موسیقی و... تخصص داشته و این دوره از دوره های زاینده و بارور در تاریخ فرزانگی بانوان ایران به شمار می آید. در میان این بانوان ام سلمه، دختر هفتم فتحعلی شاه قاجار، در کتابت قلم نسخ شهرت یافته است. از این هنرمند تاکنون هشت نسخۀ رقم دار از سا لهای 1238 ق تا 1302 ق به جامانده است. یکی از این نسخه ها دعای صباح است. در این مقاله پس از بیان شرح احوال و آثار این هنرمند به روش توصیفی ویژگی های هنری این اثر بررسی می شود.https://www.astanehonar.ir/article_97217_e2b35732529382f21b79be05f41709a0.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522بافت شهری اطراف حرم مطهر رضوی به روایت تصویر566697218FAمهدی حسامیکارشناس عکس و کارشناس مسئول بخش اطلا عرسانی مدیریت امور اسناد و
مطبوعات آستان قدس رضویJournal Article20191205شناخت هویت تاریخی و اجتماعی شهرها در ایران، به خصوص شهرهای مذهبی و از جمله شهر مشهد، بدون توجه به اسناد تصویری تقریباً کاری غیرمعقول و غیرقابل اعتماد خواهد بود. عکاسان مختلف در دویست سال اخیر به محض اطلاع از قابلیت و توانمندی هنر و صنعت عکاسی برای ثبت وقایع و شناخت این هویت، عکس های ارزشمندی از آثار و ابنیۀ تاریخی و بافت قدیمی ایران و از جمله خراسان بزرگ و شهر مشهد در اختیار ما قرار داده اند. هدف از نگارش این مقاله آشنایی با وضعیت و گسترش شهرهای خراسان، به خصوص شهر مشهد با توجه به موقعیت مهم آن در دو قرن اخیر، با استناد بر عکس های موجود در آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس است.https://www.astanehonar.ir/article_97218_e8602d72f96e9123fc8ffd44446eadce.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522نخستین تصاویر زائران پیادۀ حرم مطهر امام رضا (ع) در مطبوعات687197219FAسید مهدی قطبیکارشناس تالار مطبوعات آرشیوی سازمان کتابخان هها موز هها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و
کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسیJournal Article20191205رشد چشمگیر سفر شیفتگان امام هشتم (ع) به مشهد مقدس، به خصوص از دهۀ 80 روندی فزاینده داشته است؛ به گونه ای که هیچ یک از مسائل و مشکلات اقتصادی که جامعه با آن دست و پنجه نرم می کند، نتوانسته است جلو این رشد چشمگیر دل باختن در راه زیارت را بگیرد یا حتی ثابت نگاه دارد. هرساله شاهد هستیم که بر تعداد زائران بارگاه رضوی در سفر به مشهد به شیوه های گوناگون به خصوص در ایام مذهبی (اعیاد و سوگوار یها) افزوده می شود. یکی از جلوه های زیبای سفر به قصد زیارت با خلوص نیت را می توان در سفر زائران پیاده از سراسر کشور در دهۀ پایانی ماه صفر بازیافت که عاشقان زیارت حضرت ثامن الحجج (ع) با پای پیاده در راه زیارت گام می نهند و با تاب آوردن سختی های مسیر تا سرمنزل مقصود، ارادت خود را به امام رضا (ع) به نمایش می گذارند و شکرگزار آن هستند که توفیق زیارت را نصیب شان کرده است؛ چراکه بدون طلبیدن معشوق، عاشق را پای سفر نیست. اگرچه به یقین نمی توان نخستین زائر پیادۀ حرم رضوی را مشخص نمود امّا متون تاریخی، شاه عباس صفوی را نخستین زائر بارگاه منوّر امام رضا (ع) در چهار قرن پیش معرفی می کنند. در این مقاله برای نخستین بار با بررسی مطبوعات 160 سال اخیر ایران، نخستین تصاویر و اخبار محدود تشرّف زائران پیاده به حرم مطهر امام رضا (ع) ارائه شده است.https://www.astanehonar.ir/article_97219_331156cc93cf950a4794a172845f7aec.pdfموسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضویآستان هنر7شماره 2020170522یادنام...ملاحسین صحاف باشی727497220FAجواد فتحاییپژوهشگر بنیاد پژوه شهای اسلامی آستان قدس رضویJournal Article20191205https://www.astanehonar.ir/article_97220_1867bbaabc53c81b8718104f232a5789.pdf