1
دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد تهران
2
دانشجوی دکترای پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه شاهد، تهران
چکیده
آثار هنری یکی از اصلی ترین زمینه های ظهور نمادها و نشانه هاست. این نشانه های تصویری با معانی و مفاهیم ژرف همراه است که ریشه در هنر و فرهنگ خالقان آن دارد. یکی از محوری ترین و کهن ترین این مفاهیم، حیات و زندگی است. مفهوم مرکزی حیات را می توان با توجّه به اسطوره های ایرانی و نشانه های موجود بر آثار ایرانی تحلیل کرد. در این میان سکّه ها که یکی از اصلی ترین ابزارهای انسان برای برآورده شدن نیازها و تعاملات اصلی زندگی است، از اهمّیت بسزایی برخوردار است.تحلیل حاضر در پی پاسخ به چیستی مفاهیم نقوش سکّه های ساسانی موجود در موزۀ ملک است. هدف از تحقیق، تبیین و تحلیل اصلی ترین مفهوم فلسفی هنر ایران، برکت و باروری به عنوان معنای نهفته در پس نقوش سکّه های دورۀ ساسانی است. فرضیۀ اصلی تحقیق، ارتباط نقوش سکّه های ساسانی با مفهوم باروری بر اساس اسطوره های ایرانی است. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی، روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و از طریق فیش برداری و تصویرخوانی و روش تجزیه و تحلیل داده ها، کیفی است. بر این اساس سکّه های دورۀ ساسانی مزیّن به نقش آتشدان در یک سو و چهرۀ پادشاه در سوی دیگر است. آتش، نماد گرمای زندگی، رشد، حرکت و جنبش در حیات و معرفت است. در سکّه های ساسانی، موبد، گاهی شاه محافظ آتش است. در مواردی پیکر های بر آتشدان قرار گرفته گویی که در حال برآمدن یا شکفتن از میان آتش است. این الگو با مفهوم فرّه کیانی که نوعی روشنی است و نیز مفهوم آزمایش می تواند مرتبط باشد. از طرفی تصویر شاه بر روی سکّه ها با نماد بال، خورشید، ماه و ستاره و گوی آذین شده است. این نمادها همگی نمادهایی مقدّس هستند که بر حیات و رشد زندگی تأثیرگذارند. در واقع نمادهای موجود بر سکّه های دورۀ ساسانی موزۀ ملک را می توان بیانی های مرتبط با مفهوم برکت و باروری تلقّی کرد.
)