پژوهشی در شناسایی و خوانش اوراق قرآن بایسنغری در مجموعه های ایران و جهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

در بررسی های تاریخ هنر کتاب آرایی، قرآن معروف به «قرآن بایسنغری» ازجمله قرآن های شاخص و بزرگ نمونه های قرآن نگاری ایران به حساب می آید. در همین زمینه و با وجود پژوهش های فراوانی که درخصوص پیشینه، نحو ۀ استنساخ، شناسایی کاتب یا کاتبان احتمالی و سرگذشت این مصحف از عهد تیموری تا امروز انجام شده، پژوهشی جامع دربارۀ مجموعۀ اوراق و سطور پراکندۀ باقیمانده از این مصحف (در داخل و خارج از ایران)، به همراه تصاویر و خواندن متن آنها تاکنون منتشر نشده است. بااین همه و با وجود گزارشات ارزشمند جیمز بیلی فریزر (۱۸۲۲ م) در سفرنامه اش به قوچان و مشاهداتش از اوراق باقیمانده از این قرآن در بقعۀ امام زاده ابراهیم قوچان، به نظر می رسد بیشتر برگ های این مصحف تنها اندکی بعد از مفقود شدنش، به دلایلی نامعلوم غارت و تکه تکه یا در جایی پنهان شده است؛ چراکه با احتساب کلّ برگ ها و سطور موجود در کتابخانۀ مشهد و دیگر مجموعه های ایران و جهان، که در ادامه به تفضیل معرفی می شوند، کمتر از یکصد صفحه از این قرآن باقی مانده است، حال آنکه می توان تعداد کل صفحات قرآن کاملی با این ابعاد را در حدود ۸۵۰ برگ تخمین زد.
در همین راستا و با هدف شناخت و ارائۀ فهرستی دقیق از این اوراق و معرفی مجموعه هایی که در حال حاضر این آثار در آنها نگه داری می گردند، گردآوری اطلاعات این پژوهش به روش توصیفی کتابخانه ای انجام شده و بررسی برخی قطعات از نزدیک توسط نگارنده صورت گرفته است. بدیهی است که یافتن قطعات گمشدۀ این مصحف و بررسی های بیشتر، می تواند چشم اندازهایی تازه دربارۀ سرگذشت و ویژگی های ساختاری و هنری (سبک خوشنویسی) این نسخۀ منحصربه فرد پیش روی پژوهشگران این عرصه قرار دهد

کلیدواژه‌ها