جایگاه تذهیب های قرآنی در مطالعات هنر اسلامی از دیرباز تا امروز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر هنرهای ایرانی اسلامی

چکیده

هنر تذهیب در کنار خوشنویسی و نقاشی ایرانی، سه رکن اصلی در چرخۀ هنر کتاب آرایی ایران در دوران اسلامی به شمار می آید؛ باوجود آنکه ایرانیان از پیشگامان پیدایش، رواج دهندگان و برترین پدیدآورندگان آن بوده اند، جایگاه این هنر در میان دیگر هنرها و اهمیت توسعه و پیشرفت آن کمتر مورد توجه محققین غربی قرار گرفته است. در همین زمینه و با تأملی بر مجموعه کتب، رسالات و مقالات منتشرشده در جهان (در چند دهۀ اخیر) دربارۀ هنر اسلامی و هنر ایرانی، درمی یابیم که رویکرد اکثر پژوهشگران هنر اسلامی بیش از همه متوجه خوشنویسی و نقاشی ایرانی بوده و مسائلی همچون پیشینه و خاستگاه تذهیب، مکاتب تذهیب و ویژگی هر دورۀ تاریخی، ساختار و ترکیب بندی، مبانی طراحی، تکنیک های اجرایی، هنرمندان و سبک کار آنان و نقد تحلیلی مستقل دربارۀ این هنر کمتر به صورت تخصصی و علمی بررسی و تجزیه و تحلیل شده و متأسفانه در ایران نیز عموم آثار منتشرشده در زمینۀ تذهیب، کتب آموزشی بوده اند که فاقد اطلاعات تاریخی و تحلیلی دقیق درمورد این هنر ارزشمند هستند. از طرفی مسئلۀ پیدایش تذهیب همگام با توسعۀ خوشنویسی و به واسطۀ تزیین کلام الهی و شکوفایی آن در جغرافیای فرهنگی ایران، را می بایست از چشم اندازی توصیفی تحلیلی و فن شناسانه در حوزۀ نسخه شناسی و آموزش هنر در ایران مطالعه نمود. روش های شناخت پدیده ای چون هنر تذهیب، به ویژه قالب ها و مکاتب مختلف آن را باید تا آنجا که می شود، موشکافانه نقد و بررسی کرد. ایران به دلیل نقش محوری خود در شکل گیری هنراسلامی، از همان ابتدای قرن بیستم در کانون توجه مورّخان، پژوهشگران، مجموعه داران و موزه داران هنراسلامی بوده است، به همین جهت در این گفتار برآنیم تا اهمیت پرداختن به چنین موضوعی را با توجه به آثار منتشرشدۀ محققین غیرایرانی (از دیرباز تا امروز) بررسی کنیم .

کلیدواژه‌ها